ΒΙΟΣΦΑΙΡΑ


left1 








Η
παρούσα έκδοση έγινε στο πλαίσιο του προγράμματος «Δράσεις ενίσχυσης
της απασχόλησης ανέργων με την ενεργό συμμετοχή Μη Κυβερνητικών
Οργανώσεων (ΜΚΟ) – Β’ Κύκλος». Οι ενέργειες συγχρηματοδοτούνται κατά
80% από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο.



Αντικύθηρα. Η παρακολούθηση των πουλιών

Τα Αντικύθηρα είναι ένα μικρό νησί έκτασης 20 Km2 (20.000 στρ.) με μέγιστο μήκος 10 χλμ και μέγιστο πλάτος 3,5 χλμ. Βρίσκονται 16 ναυτικά μίλια από το ακρωτήριο Καπέλο νότια των Κυθήρων, και 17 ναυτικά μίλια βορειοδυτικά του ακρωτηρίου Βούγα του νομού Χανίων στην βορειοδυτική Κρήτη. Το νησί είναι ορεινό και ξηρό με δύο βασικούς ορεινούς όγκους, την Τρούλλα βορειοδυτικά (212 μ.) και την Πλαγάρα νοτιοδυτικά (37 μ.). Βόρεια των Αντικυθήρων βρίσκονται δύο μικρότερα νησιά, το Πρασονήσι (270 στρ., υψόμετρο 129 μ.) και ο Λαγούβαρδος (60 στρ., υψόμετρο 42 μ.). Κοντά στη Βορειοανατολική ακτή βρίσκεται και η μικρή συστάδα Θυμωνιές, όπου είχε βρεθεί και το ναυάγιο με τον περίφημο μηχανισμό και τον «Έφηβο» των Αντικυθήρων.

Τα Αντικύθηρα χαρακτηρίζονται μορφολογικά από τις απόκρημνες ακτές, ιδιαίτερα στο δυτικό τμήμα, και είναι μία από τις ξηρότερες περιοχές της Ελλάδας. Η βλάστηση του νησιού είναι χαρακτηριστική των μεσογειακών οικοσυστημάτων και περιλαμβάνει εκτεταμένα φρύγανα και θαμνώνες αείφυλλων- πλατύφυλλων ειδών (μακκία βλάστηση).

Σήμερα στο νησί κατοικούν μόνιμα λιγότεροι από 50 κάτοικοι, γεγονός που έχει οδηγήσει στην ως επί το πλείστον εγκατάλειψη των παραδοσιακών δραστηριοτήτων γεωργίας και κτηνοτροφίας. Αυτό το γεγονός επηρεάζει το τοπίο του νησιού και οδηγεί στην εγκατάλειψη των αναβαθμίδων και των καλλιεργειών, που με τη σειρά τους μειώνει τη διαθέσιμη τροφή για τα πουλιά και τον χρόνο παραμονής τους στο νησί. Στο κέντρο του νησιού υπάρχουν ακόμη καλλιέργειες ελιάς, συκιές και μερικά αμπέλια, ενώ διατηρείται ακόμη η μελισσοκομία, με βασικό μελιτοφόρο φυτό τα ρείκια (Erica sp.).

Σε όλο το νησί υπάρχουν διάσπαρτοι κέδροι (J. phoenicea) ενώ στη δυτική πλευρά της Πλαγάρας, και στην Βορειοδυτική στα Πατακιανά, υπάρχουν συστάδες του είδους. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η χλωρίδα του νησιού, που περιλαμβάνει ενδημικά και σπάνια φυτά. Υπάρχουν 3-4 είδη μικρών θηλαστικών, που όλα έχουν εισαχθεί από τον άνθρωπο και 4 είδη ερπετών.

Το σκληρό, απομονωμένο περιβάλλον του νησιού έρχεται σε αντίθεση με το κοσμοπολίτικο κομβικό σημείο που βρίσκεται. Έτσι, ενώ τα πουλιά που ζουν μόνιμα δεν ξεπερνούν τα 8 είδη, κατά την διάρκεια της μετανάστευσης έχουν συνολικά καταγραφεί περισσότερα από 200 είδη. Η μετανάστευση αποτελεί βασικό μέρος του κύκλου της ζωής πολλών πουλιών. Η ικανότητά τους να πετούν τους επιτρέπει να εκμεταλλεύονται καλές κλιματολογικές συνθήκες, μεγαλύτερη διάρκεια ημέρας και περισσότερη τροφή περνώντας από τις Βόρειες σε πιο Νότιες περιοχές. Περισσότερα από 200 είδη πουλιών μεταναστεύουν από τη Βόρεια Ευρώπη φτάνοντας γύρω από τη Μεσόγειο, ενώ τουλάχιστον 120 από αυτά συνεχίζουν και περνούν και τη Σαχάρα και διαχειμάζουν στην Κεντρική και Νότια Αφρική. Μέχρι σήμερα, στα Αντικύθηρα έχουν δακτυλιωθεί 108 είδη πουλιών, που προέρχονται από πολλές Ευρωπαϊκές χώρες.

Οι αριθμοί των πουλιών που μεταναστεύουν είναι πολύ μεγάλοι. Ο συνολικός αριθμός όλων των πουλιών που πετούν προς την Αφρική κάθε φθινόπωρο έχει εκτιμηθεί ότι αγγίζει τα πέντε δισεκατομμύρια. Αυτό το πέρασμα διαρκεί από τα μέσα Ιουλίου μέχρι το Νοέμβριο. Στην κορύφωσή του, από μέσα Αυγούστου μέχρι μέσα Οκτωβρίου, πολλές χιλιάδες πουλιών διασχίζουν καθημερινά κάθε σημείο της Μεσογείου. Όπου συγκλίνουν οι άνεμοι και βρίσκονται απομονωμένα νησιά -όπως στα Αντικύθηρα- οι αριθμοί των πουλιών που συγκεντρώνονται είναι πολύ μεγάλοι.

Το ανοιξιάτικο πέρασμα αρχίζει στα τέλη Φεβρουαρίου και συνεχίζεται μέχρι τα τέλη Μαΐου. Αυτή τη φορά περνούν πολύ λιγότερα πουλιά από ότι το φθινόπωρο, επειδή πολλά έχουν χαθεί κατά το επικίνδυνο πέρασμα της Μεσογείου και κατά τη διαχείμαση στην Αφρική. Γι αυτό το λόγο, κάθε πρώτος σταθμός –όπως τα Αντικύθηρα, η Γαύδος και τα Στροφάδια– είναι πολύτιμος για τους κουρασμένους ταξιδιώτες. Οι αριθμοί που περνούν από κάθε νησί είναι δύσκολο να υπολογιστούν. Φαίνεται πως τουλάχιστον μερικά εκατομμύρια μικροπούλια σταθμεύουν ή διέρχονται από τα Αντικύθηρα και μόνο κάθε χρόνο (τα σχεδόν 30.000 πουλιά που έχουν δακτυλιωθεί αποτελούν ένα ελάχιστο ποσοστό αυτών που περνούν από το νησί).

Η ανοιξιάτικη μετανάστευση, μολονότι περιλαμβάνει λιγότερα πουλιά από ότι η φθινοπωρινή, είναι εμφανίζονται μαζί στα Αντικύθηρα και τρέφονται με τα άφθονα ανοιξιάτικα έντομα. Το θέαμα μιας πλαγιάς που κιτρινίζει από τις χιλιάδες Κιτρινοσουσουράδες μένει αλησμόνητο.

Στα Αντικύθηρα λειτουργεί ο Ορνιθολογικός Σταθμός Αντικυθήρων (Ο.Σ.Α). Οι δράσεις του αποσκοπούν στην συγκέντρωση της κατάλληλης πληροφορίας για την περαιτέρω κατανόηση των στρατηγικών της μετανάστευσης γενικά, αλλά και τις ιδιαιτερότητες του κάθε είδους, με δεδομένο ότι η γνώση είναι σημαντικό εργαλείο για την προστασία και διατήρηση των ειδών και των βιοτόπων τους. Οι δράσεις του Ο.Σ.Α λαμβάνουν χώρα συνολικά 5 μήνες το χρόνο καλύπτοντας τόσο την εαρινή όσο και την φθινοπωρινή περίοδο μετανάστευσης. Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τον ΟΣΑ, επισκεφθείτε το blog του σταθμού: http://blogs.ornithologiki.gr/osa/

Κείμενα: Άγγελος Ευαγγελίδης & Κώστας Παπακωνσταντίνου
Επιμέλεια: Ρούλα Τρίγκου